اختراع، یک ترکیب، دستگاه یا فرایند جدید است. یک اختراع می‌تواند از یک مدل یا ایده ی از پیش موجود باشد و یا می‌تواند به طور مستقل درک شده باشد. تنها در این شرایط می توانید ثبت اختراع و نوآوری خود را به صورت رسمی از مراجع قانونی دنبال کنید.
بر پایه ی قوانین ایران «اختراع» عبارت است از نوآوری‌ای که کاربرد صنعتی یا کشاورزی داشته باشد و شامل مواد دارویی و نرم‌افزار نمی‌شود.
قانون ثبت طرح صنعتی، علائم تجاری و اختراع دو ویژگی را برای اختراع ذکر کرده‌است:
- یک ابتکار جدید باشد؛
- دارای کاربرد صنعتی باشد.
ابتکاری بودن اختراع یعنی اینکه اختراع برای شخص دیگری با مهارت عادی در صنعت مورد نظر اختراع، واضح و معلوم نباشد. یعنی درجه‌ای از خلاقیت و اندیشه در اختراع بکار رفته باشد.
جدید بودن یعنی اینکه اختراع در آن صنعت یا فن از قبل موجود نباشد و در جهان جدید باشد. بسیاری به اشتباه فکر می‌کنند که کافی است که اختراع در ایران جدید باشد، در حالیکه قانون صراحت دارد به جدید بودن اختراع در جهان. کاربرد صنعتی به جنبه علمی و کاربردی محصول یا فرایند اشاره دارد. در غیر این صورت امکان ثبت اختراع بین المللی وجود نخواهد داشت.
چه مواردی به عنوان اختراع قابل ثبت نیستند؟
- کشفیات با توجه به قانون به عنوان اختراع قابل ثبت نیستند. به نظر می‌رسد علت آن این است که قانون گذار خواسته که انسان‌ها مالک چیزی شوند که خود ایجاد کرده‌اند و نه چیزهایی را مالک شوند که در طبیعت از قبل موجود بوده است.
- نظریه‌های علمی و روش‌های ریاضی به عنوان اختراع قابل ثبت نیستند. دلیل این امر جلوگیری از به انحصار گرفتن علم و دانش است.
- برای حمایت از نرم‌افزارهای رایانه‌ای قانون خاص وجود دارد اما برخی از نرم‌افزارهایی که دارای ویژگی‌های اختراع باشند را می‌توان بعنوان اختراع ثبت کرد.
اظهارنامه ثبت اختراع
اظهارنامه ثبت اختراع بايد در سه نسخه و در فرم مخصوص (الف – ۱) و به زبان فارسي تنظيم شود. سپس این فرم می بایست با ذكر تاريخ، توسط متقاضی يا نماينده قانونی و امضا شود.
نکته: در صورتي كه اسناد ضميمه اظهارنامه و ساير اسناد مربوط، به زبان ديگری غير از فارسي باشد، ارائه اصل مدرک مورد نياز همراه با ترجمه عادی كامل آن ها الزامی است. علاوه بر این اگر ترجمه كامل اين مدارک برای متقاضی ميسر نباشد، مي‌تواند خلاصه آن ها را به فارسی ضميمه نمايد.
مرجع ثبت در صورت لزوم می تواند در جريان بررسی اظهارنامه، ترجمه رسمی مدارک مذكور را مطالبه كند. چنانچه اصطلاحات فناوری و علمی به كار رفته در اسناد مذكور، معادل فارسی نداشته باشند، ذكر همان اصطلاحات كفايت میكند.
متقاضی بايد اظهارنامه ثبت اختراع را به صورت حضوری يا با پست سفارشی و يا در چارچوب ماده ۱۶۷ اين آيين‌نامه به مرجع ثبت تسليم نمايد. تاريخ وصول اظهارنامه يا تاريخ داده پيام، تاريخ اظهارنامه تلقی می گردد.
اظهارنامه ثبت اختراع شامل چه مواردی می باشد؟
- اسم، شماره ملي، نشاني، كدپستي، تابعيت و سمت متقاضي و در صورتي كه متقاضي شخص حقوقي است ذكر نام، نوع فعاليت، اقامتگاه، محل و شماره ثبت، تابعيت، مركز اصلي و عنداللزوم هرگونه شناسه ديگر آن الزامي است؛
- اسم، شماره ملی، نشاني و كدپستی نماينده قانونی متقاضی، در صورت وجود؛
- ، اقامتگاه و كدپستي شخص يا اشخاصی كه صلاحيت دريافت ابلاغ‌ها در ايران را دارند، در صورتی كه متقاضی مقيم ايران نباشد؛
- اسم، نشانی و شغل مخترع، در صورتی كه متقاضی شخص مخترع نباشد؛
- عنوان اختراع به نحوي كه اختراع ادعايی را مشخص سازد و مشتمل بر كلماتی مثل «بهتر» و غيره نبوده و ترجيحاً بين سه تا ۱۰ كلمه باشد؛
- تاريخ، محل و شماره اظهارنامه يا گواهينامه اختراع در خارج، در صورت درخواست حق تقدم؛
- اطلاعات مربوط به اظهارنامه اصلی در صورت تكميلی بودن اختراع؛
- تعداد صفحات توصيف، ادعاها، خلاصه توصيف اختراع و نقشه‌ها؛
- تعيين طبقه اختراع براساس طبقه‌بندی بين‌المللی اختراعات؛
نکته: اسم و نشانی متقاضی مقيم خارج از كشور، علاوه بر فارسی بايد به حروف لاتين باشد و با همان حروف نيز ثبت و آگهي شود.
مراحل ثبت اختراع
اظهارنامه بايد داراس الزامات اظهارنامه اصلي بوده و در تسليم آن نكات زير رعايت گردد:
- شماره و تاريخ اظهارنامه اوليه؛
- در صورت درخواست حق تقدم از سوي متقاضی، ذكر شماره و تاريخ اظهارنامه نخستين، همراه با محل حق تقدم؛
- اصلاح توصيف، ادعا، نقشه و خلاصه توصيف مذكور در اظهارنامه اصلی؛
- مدارک مربوط به پرداخت هزينه اظهارنامه های تقسيمی.
نکته: در صورت ادعای حق تقدم‌های متعدد برای اظهارنامه اصلی، متقاضی اظهارنامه تقسيمی می تواند از حق تقدم يا حق تقدم‌هايی كه از نظر موضوعی مرتبط با آن اظهارنامه تقسيمی باشد، استفاده كند.
توصیف اختراع (Description of Patent)
همانطورکه قبلاً ذکر شد حق اختراع یک قرارداد دو جانبه است که ازطرف دولت و قوه حاکمه با مخترع بسته می شود. لذا دولت به مخترع در قبال افشای جزئیات اختراع و کمکی که به توسعه صنعتی و تکنولوژی آن کشور می نماید.
در نتیجه یک حق انحصاری غالباً ۲۰ ساله برای وی قائل می شود. برای تحقق این عقد دوجانبه متقاضی باید با ذکر جزئیات، اختراع خود را توصیف و افشا نماید به نحوی که برای شخصی که دارای مهارت فنی عادی در آن رشته از صنعت است قابلیت بازسازی و اجرا را داشته باشد. بدین ترتیب بنابر بند ج ماده ۶ قانون ثبت اختراعات مصوب ۱۳۸۶ در این راستا مقرر داشته است:
ادعای مذکور در اظهارنامه باید گویا و مختصر بوده و با توصیف همراه باشد، به نحوی که برای شخص دارای مهارت عادی در فن مربوط واضح و کامل بوده و حداقل یک روش اجرایی برای اختراع ارائه کند.
- عنوان اختراع به گونه ای که در اظهارنامه ذکر گردیده است؛
- زمینه فنی اختراع مربوط (BACKGROUND OF ART) یا THE INVENTION) FILED OF)؛
- مشکل فنی و بیان اهداف اختراع:
- دانش فنی پیشین
- دانش موجود
- توضیح اشکال، نقشه ها، نمودارها درصورت وجود،
به نحوی که یک متخصص در آن زمینه بتواند اختراع را درک و ارتباط اجزای آن را دریابد ارجاع به شماره هایی که برای بیان ویژگی های اختراع در نقشه آمده است الزامی است.
- بیان واضح و دقیق مزایای اختراع؛
- توضیح حداقل یک روش اجرایی برای به کارگیری اختراع؛
- ذکر صریح کاربرد صنعتی اختراع درصورتیکه ماهیت اختراع گویای این امر نباشد؛
ادعای اختراع
- ادعای اختراع باید صریح و منجز بوده و مشروط به تحقق شرایط خاص نباشد. درصورت عدم صراحت و شفافیت امکان سوءاستفاده و نقض حق در آینده برای مالک اختراع محتمل خواهد بود.
- اطلاعات مربوط به چگونگی ساخت و استفاده از اختراع باید در توصیف ذکر شود و در ادعاها نباید فراتر از اطلاعات توصیف، موارد بیان و ذکر شود.
- تعداد ادعاها باید معقول و متناسب باشد و در چارچوب اصل وحدت اختراع تنظیم شود. لذا در بسیاری از کشورها درصورتیکه تعداد ادعاها از یک رقمی بالاتر رود بالتبع هزینه های بررسی آن نیز افزایش می یابد و باید با شماره گذاری تعداد ادعاها مشخص باشد.
- ویژگی ها و مشخصه های فنی قابل حمایت بااستفاده از جملات مثبت بیان شود؛ مفهوم مخالف این بند این است که نباید ویژگی های فنی در قالب جملات منفی بیان شود.
- جز در موارد غیرقابل اجتناب از ارجاع به نقشه ها یا توصیف امتناع گردد و تا حد ممکن از به کاربردن عباراتی مانند «همانطورکه در توصیف آمد» یا «همانطورکه در نقشه ها نشان داده شده» خودداری شود. این بند در جهت بیان شفاف و منجز ادعاهای اختراع و تعیین قلمرو حق اختراع است. بنابراین به کاربردن عبارات مبهم نمی تواند قابل اتکا و دفاع در قبال نقص حق اختراع به شمار رود.
- مشتمل به شیوه اجرا و مزایای اختراع نباشد؛
اطلاعات اختراع که غالباً مبنای تحلیل اختراعات برای دستیابی به تکنولوژی قرار می گیرد اطلاعات منحصر به فرد و طبقه بندی و تفکیک شده است. فلذا برای جلوگیری از اطاله کلام و ارائه مطالب تکراری برای تأکید بیشتر، این بند در تنظیم ادعا در آیین نامه مجددا بیان گردیده است. چون مزایا و شیوه اجرا جای آن در توصیف است. البته قوانین ملی کشورها ممکن است در رویه جاری خود شیوه های مختلفی را درنظر گرفته و در بین آنها عمومیت یابد.
- درصورتیکه برای فهم ادعا ارجاع به نقشه ضرورت داشته باشد پس از بیان ادعا، شماره صفحه نقشه و علامت مشخص کننده آن در داخل پرانتز ذکر گردد. غالباً در ادعاها پس از ذکر عنصر اختراع و مشخصه فنی آن، برای درک و فهم بهتر اختراع ارجاع به شماره نقشه ای می شود که غالباً سمبل عددی است.
برای مثال؛ جک هیدرولیکی(طبق نقشه شماره ۱) یا طوقه خارجی جک نقشه (۳) وسیله بالابرنده جک (طبقه نقشه ۴) نحوه اتصال طوقه خارجی جک با وسیله بالابرنده (نقشه۶).. . حتی الامکان می توان از اطلاعات محاوره روز (عملی) برای تبیین مفاهیم ادعاها نیز استفاده کرد.
خلاصه اختراع
در خلاصه اختراع باید به شرح ذیل عمل شود:
- با عنوان اختراع شروع شود
- زمینه فنی که اختراع به آن تعلق دارد را تعیین کند تا در جستجوی سوابق اخترع ادعایی مورد استفاده قرار گیرد.
- مشکل فنی، اساس راه حل ارائه شده برای آن را و همچنین کاربرد یا کاربردهای اصلی اختراع را بطور اجمالی روشن نماید. (زیرا در توصیف اختراع این موارد باید به تفصیل بیان شود)
- درصورت لزوم خلاصه اختراع باید مشتمل به فرمول های شیمیایی یا معادلات ریاضی باشد تا براساس آنها ویژگی های اختراع به بهترین شکل بیان شود.
- درصورتی که برای توضیح اختراع ارجاع به نقشه ضرورت داشته باشد، پس از توضیح خلاصه هر قسمت باید نشانه های ارجاع دهنده به هریک از نقشه ها در داخل پرانتز ذکر گردد. در نتیجه اگر برای بیان اجمالی اختراع مثال ها یا نقشه ها نیاز باشد، باید آنها را ضمیمه کرد.
- در خلاصه اختراع بیشتر باید برجستگی های تکنیکی و فنی اختراع ذکر شود نه مزایا و ارزش اختراع.
در قوانین ملی بسیاری از کشورها برای میزان وحجم مطالب خلاصه اختراع، معیار و محدودیت تعداد کلمات درنظر گرفته شده است. در کشور ما باید این بیان بین ۷۰ تا ۲۰۰ کلمه باشد.
مدارک مورد نیاز ثبت اختراع
- توصیف اختراع
- ادعا یا ادعاهای اختراع
- خلاصه ای از توصیف اختراع
- نقشه یا نقشه ها درصورت لزوم
- مدارک مثبت هویت متقاضی و مخترع
- درخواست کتبی مبنی بر عدم ذکر اسم مخترع، چنانچه مخترع نخواهد اسم وی ذکر شود.
- مدارک مربوط به حق تقدم که همزمان باید با تسلیم اظهارنامه یا حداکثر ظرف ۱۵ روز از آن تاریخ تسلیم شود.
- رسید مربوط به پرداخت هزینه های قانونی
- مدارک نمایندگی درصورتی که تقاضا توسط نماینده قانونی به عمل آید.
- مدارک مثبت هویت متقاضی و مخترع
- درخواست کتبی مبنی بر عدم ذکر اسم مخترع، چنانچه مخترع نخواهد اسم وی ذکر شود
- رسید مربوط به پرداخت هزینه های قانونی
- مدارک مربوط به حق تقدم
متقاضیانی که بر طبق کنوانسیون پاریس و به موجب حق تقدم مقرر در آن تقاضای حق تقدم در قلمرو سرزمینی یکی از کشورهای عضو کنوانسیون پاریس رامی نمایند باید این بند را رعایت کنند.
تعیین طبقه اختراع براساس طبقه بندی بین المللی
| بخش الف | نيازهاي انساني
زير بخش: كشاورزي زيربخش: مواد غذايي ـ تنباكو زيربخش: اقلام شخصي يا خانگي زيربخش: سلامتي و بهداشت، سرگرمي و تفريحات
|
| بخش ب | انجام عمليات مختلف؛حمل ونقل و ترابري
زيربخش: جداسازي، مخلوط كردن زيربخش: عمليات مختلف شكل دادن زيربخش: چاپ ونشر زيربخش: حمل ونقل، ترابري زيربخش: فناوري ساختارهاي ذره‌بيني، نانو فناوري
|
| بخش ج:
|
شيمي ـ متالورژي
زيربخش: شيمي زيربخش: متالورژي |
| بخش د:
|
منسوجات، كاغذ
زيربخش: منسوجات يا ساير مواد قابل انعطاف كه به صورت ديگري ارائه نمي‌شوند زيربخش: كاغذ
|
| بخش هـ :
|
ساختمان‌ها و بناهاي ثابت
زيربخش: ساختمان زيربخش: حفاري زمين و صخره، استخراج معدن
|
| بخش و: | مهندسي مكانيك، روشنايي، گرمايش و اسلحه‌ها و انفجار
زیر بخش : انواع موتور یا پمپ زيربخش: مهندسي به مفهوم عام آن زيربخش: روشنايي، گرمايش زيربخش: انواع اسلحه، انفجار
|
| بخش ز:
|
فیزیک
زيربخش: وسايل زيرخش: صنعت هسته‌اي
|
| بخش ح: | برق
|
| ردیف | اقلام هزينه | شخص حقيقي | شخص حقوقي | |
| ۱ | حق ثبت اظهارنامه و اظهارنامه تقسيمی | ۱۰.۰۰۰ | ۱۰۰.۰۰۰ | |
| ۲ | هزينه ثبت سالانه | سـال اول تا پنجـم، هـر سـال معـادل ۱۰۰۰۰۰ ريال
سال ششم تا سال دهم، هرسال معادل ۲۰۰۰۰۰ ريال سال يازدهم تا پانزدهم، هرسال معادل ۳۰۰۰۰۰ ريال سال شانزدهم تا بيستم، هرسال معادل ۴۰۰۰۰۰ ريال |
۱۰ برابر مبلغ تعيين شده براي اشخاص حقيقی | |
| ۳ | جريمه تأخير در پرداخت هزينه سالانه | معادل نصف قسط سالانه در دوره‌هاي پنج ساله مربوط | ||
| ۴ | هزينه استعلام براي انتقال، اجازه بهره‌برداري يا اعراض | ۵۰.۰۰۰ | ۵۰۰.۰۰۰ | |
| ۵ | حق‌ثبت انتقال قراردادي و قهري | ۳۰۰.۰۰۰ | ۳۰۰۰.۰۰۰ | |
| ۶ | حق ثبت مجوز بهره‌برداري يا فسخ و خاتمه آن | نصف هزينه انتقال قراردادی و قهری | ||
| ۷ | هزينه هربار اصلاح اظهارنامه و ضمائم آن | معادل حق ثبت اظهارنامه | ||
| ۸ | حق ثبت انتقال اظهارنامه يا اجازه بهره‌برداری از آن | ۵۰.۰۰۰ | ۵۰۰.۰۰۰ | |
| ۹ | حق ثبت تغييرات (غيراز انتقال مالكيت و اجازه بهره‌برداري) | ۵۰.۰۰۰ | ۵۰۰.۰۰۰ | |
| ۱۰ | هزينه صدور گواهي المثني | ۱۰۰.۰۰۰ | ۱۰۰۰.۰۰۰ | |
| ۱۱ | هزينه رونوشت مصدق | ۵۰۰۰ | ۵۰.۰۰۰ | |
| ۱۲ | هزينه اخذ تأييديه تسليم اظهارنامه يا صدور گواهي نامه اختراع | ۱۵.۰۰۰ | ۱۵۰.۰۰۰ | |
| ۱۳ | هزينه رسيدگي به اعتراض به رد ثبت(کمسیون) | ۵۰۰.۰۰۰ | ۷۵۰.۰۰۰ | |
| ۱۴ | هزينه رسيدگي به اعتراض به تقاضاي ثبت(کمسیون) | ۱.۵۰۰.۰۰۰ | ۳.۰۰۰.۰۰۰ | |
| ۱۵ | وديعه تسيلم دادخواست ابطال به دادگاه | ۳.۰۰۰.۰۰۰ | ۴.۵۰۰.۰۰۰ | |
| ۱۶ | هزينه بررسي اظهارنامه ثبت بين‌المللی به عنوان اداره مبدأ | ۵۰.۰۰۰ | ۵۰۰.۰۰۰ | |
| توضیح : در مورد متقاضیان خارجی که در اجرای مقررات کنوانسیون پاریس، تقاضاهای خود را مستقیماً تسلیم مرجع ثبت (اداره ثبت اختراعات اداره کل مالکیت صنعتی) می نمایند، می بایست معادل ارزی مبلغ ریالی تعیین شده در جدول هزینه ها را مطابق نرخ رسمی بپردازند.
نحوه پرداخت هزینه اظهارنامه اختراع حداقل هزینه اظهارنامه اشخاص به شرح ذیل قابل محاسبه و پرداخت است: |
||||