حقوق پزشکی

حقوق پزشکی یکی از رشته هاي حقوقي است كه به تبيين قوانين و مقررات و مسئولیت های حاكم بر مسائل پزشكي ودارویی مي پردازد. این رشته در دو شاخه اصلی ارائه می شود.

• حقوق جزای پزشکی که به تبیین جرایم و مجازات‌های حاکم بر آن‌ها، مسئولیت کیفری، برخوردهای پزشکی و… می‌پردازد.
• حقوق خصوصی در عرصه پزشکی که به ارتباط پزشک و بیمار و قراردادهای پزشکی و نقش افراد ثالث و مسئولیت مدنی پزشکان و کادر پزشکی و درمانی می پردازد.

بنابراین در میان رشته‌های مختلف علوم پزشکی، رشته‌ای را نمی‌توان یافت که از موضع و حیطه مطالعه حقوق پزشکی خارج باشد.

مسائلی از قبیل قراردادهای پزشکی، تجهیزات پزشکی، خطای پزشکی، مسئولیت های حقوقی و کیفری پزشکان، پرستاران، بیمارستان ها، کلینیک ها و مراکز آزمایشگاهی و درمانی و بازتوانی، منشور حقوق بیمار، حقوق سلامت، حقوق ژنتیک، حقوق داروسازی، حقوق مالکیت فکری در عرصه پزشکی و دارویی، حقوق روانپزشکی، حقوق زیست فناوری، ثبت اختراع پزشکی و حقوق پیرا پزشکی و… مورادی است.

که در محاکم و سایر ادارات مرتبط مانند پزشکی قانونی، بیمه و … مطرح می شود. این شاخه رابطه حقوقی بیماران با پزشکان، پرستاران، بیمارستان و یا مرکز درمانی و آزمایشگاهی بررسی و مسئولیت انتظامی، مدنی و کیفری هر یک را بررسی و تعیین می کند. همچنین موضوع تولید، توزیع و واردات وعرضه کالاهای آرایشی، بهداشتی، دارویی، خوردنی و آشامیدنی ناسالم و یا خارج از ضوابط هم به نوعی با این موضوع مرتبط است.

مسئولیت پزشکی به معنای پاسخگو بودن پزشک و کادر درمانی و مرکز درمانی در قبال خساراتی جانی، مالی و حیثیتی است که به بیمار در طی مراحل درمان وارد می‌شود. این خسارات، ناشی از انجام وظایف پزشکی است. البته زمانی که پزشک با رعایت همه موازین فنی و بدون تقصیر با کسب رضایت بیمار، عمل جراحی مشروع و قانونی را نسبت به وی انجام دهد، قابل مجازات نیست و مسئولیتی از جهت پرداخت دیه نیز بر عهده ندارد.

پزشکان از چهار نوع مسئولیت برخوردارند.

• ابتدا مسئولیت اخلاقی مطرح است که گستره وسیع تری دارد.
• دوم مسئولیت مدنی است که شامل مسئولیت قراردادی و مسئولیت قهری می شود. مسئولیت قراردادی به لحاظ اجرا ننمودن مفاد تعهدی که ناشی از قرارداد است به وجود می آید، مانند قراردادی که فی مابین بیمار و پزشک و یا بیمار با بیمارستان و یا کلینیک منعقد می شود. مسئولیت قهری که بدون قرارداد هم مواردی را باید پزشکان و کادر پزشکی رعایت کنند و بدون قرارداد هم مسئولند.
• سوم مسئولیت کیفری یا جزایی پزشک است که  پزشک باید مرتکب یکی از جرایم مصرح در قانون شده باشد و در آن صورت شخص مسئول به یکی از مجازاتهای مقرر محکوم خواهد شد.
• مورد چهارم مسئولیت انتظامی یا حرفه‌ای است، مسئولیتی که پزشکان براساس قراردادهای حرفه‌ای در برابر سازمان نظام پزشکی از آن برخوردارند.

الف) تخلفات انتظامی پزشکان

که مهمترین موارد آن عبارتند از:

• به کار نبردن حداکثر تلاش ممکن جهت معالجه و درمان
• سهل انگاری درانجام وظیفه وعدم رعایت موازین علمی، شرعی و قانونی
• افشا نمودن اسرار و نوع بیماری
• انجام اعمال خلاف شئون پزشکی
• جذب بیمار از طریق تبلیغات گمراه کننده و موارد دیگر

ب) جرایم ناشی از اعمال پزشکی:

در این نوع جرایم علاوه بر شخصیت مرتکب که به حرفه پزشکی اشتغال دارد فعل زیان بار باید یک عمل پزشکی و درمانی تلقی شود. ارتکاب قتل عمد،صدمات بدنی و قتل ترحم آمیز و سقط جنین از عناوین مهمترین عناوین مجرمانه ناشی از اعمال پزشکی محسوب می شوند.

الف) دادسرای ویژه رسیدگی به جرایم پزشکی که مردم می توانند برای رسیدگی به مشکلات و پرونده‌های قضایی خود در رابطه با  قصور و تخلفات پزشکی در هر سطحی به  آنجا مراجعه کنند. افراد از این طریق می توانند دیه، و خسارات وارد شده را مطالبه کرده و اگر پزشک مرتکب قصور شده باشد مجازات او را هم از دادگاه بخواهند.

ب) شورای حل اختلاف (ویژه امور بهداشت) که رسیدگی و حل و فصل اختلافات اعضای جامعه پزشکی با یکدیگر و همچنین اختلافات جامعه پزشکی با سایر اشخاص اعم از حقیقی یا حقوقی در صورتیکه مبلغ خواسته یا محکوم به کمتر از ۵ میلیون تومان باشد و یا در صورتیکه هر دو طرف در خصوص ارجاع پرونده به شورا توافق داشته باشند ،در صلاحیت آن می باشد.

ج) سازمان نظام پزشکی که تخلفات اداری و انتظامی پزشکان را مورد رسیدگی قرار می دهد و نتیجه آن برخورد انتظامی با پزشک خواهد بود که طیف وسیعی از اقدامات از توبیخ کتبی تا لغو پروانه طبابت به شکل دائمی را در بر می گیرد.

نظریه پزشکی قانونی بسیار اهمیت دارد و مبنای اکثر احکام صادره این نظریه کارشناسی می باشد.

از جمله قوانین و مقررات این حوزه عبارتند از:

1. قانون مجازات اسلامی
2. قانون تعزیرات حکومتی در امور بهداشتی و درمانی
3. قانون تشکیل سازمان نظام پزشکی جمهوری اسلامی ایران