پیش از این در پست‌های بلاگ توضیح دادیم که آثار ادبی و هنری از لحظه‌ی خلق و بدون نیاز به ثبت در چتر حمایتی قانون هستند. این حمایت دو نوع حقوق مادی و معنوی را ناشی می‌شود. حقوق معنوی بر خلاف مادی قابل انتقال به غیر نیست و حتی محدود به زمان و مکان نیز نمی‌شود. سه حق اصلی معنوی خالقان آثار هنری، حق انتساب اثر به پدیدآورنده، حق حرمت و تمامیت اثر و حق تصمیم‌گیری درباره‌ی انتشار آن است. در ادامه به جزئیات این حقوق می‌پردازیم.
الف) حق انتساب اثر به پدیدآورنده
این حق از قدیم در بین شعرا به شدت مورد توجه بوده است. غیرقابل انتقال بودن این حق بدین معنى است که حتى اگر پدیدآورنده موافقت کند، نمىتوان نام شخص دیگرى را روى اثر نهاد. البته، پدیدآورنده حق دارد اثر را بى نام منتشر کند، اما نمىتواند به نام کسى دیگر منتشر کند. از سوى دیگر، این حق براى ورثه محفوظ است که از انتشار اثر بدون نام پدیدآورنده جلوگیرى کنند.
ب) حق حرمت و تمامیت اثر
یعنى حق اعتراض به هرگونه تغییر یا اقدامى که موجب لطمه به حسن شهرت پدیدآورنده شود. به عبارت دیگر، فقط پدیدآورنده حق دارد در اثر خود تغییراتى صورتى دهد و بدون اجازه وى هرگونه تغییر و تحریف ممنوع است. در جریان یک دعوا در فرانسه، دادگاه این امکان را به پدیدآورنده داد تا مؤلف یک کتاب درسى را، که به بهانه بى طرفى، کلمات مذهبى را از قطعههاى منتخب آثار او حذف کرده بود، محکوم کند.
بدیهى است که این حق قابل واگذارى به غیر است. در بعضى موارد، منع هرگونه اصلاح و تغییر، مغایر هدف قانونگذار از حمایت حقوق ادبى و هنرى است که به وسیله آن، راه را براى رشد و تعالى فرهنگ و تمدن بشرى فراهم آورد. پس باید تنها تغییرات و اقداماتى ممنوع باشد که موجب لطمه به حسن شهرت و احترام صاحب اثر گردد.
ج) حق تصمیمگیرى در مورد انتشار اثر
هیچ مقامى نمىتواند پدیدآورنده را مجبور به انتشار اثر خود کند، حتى طلبکاران نیز نمى‌توانند به منظور استیفاى دین خود، اقدام به توقیف نسخه خطى و انتشار آن کنند. البته، اطلاق این حق نیز قابل بحث است و باید مقید به مواردى باشد که موجب لطمه به حسن شهرت و احترام صاحب اثر گردد، در غیر این صورت، وجهى براى محرومیت جامعه از یک اثر علمى و ادبى نیست.
در بحث پیرامون این مقاله شرکت کنید!