یکی از دغدغه‌های اساسی برای صاحبان مشاغل قوانین چک است. اگر شما هم این روزها در فکر صدور چک هستید بد نیست گزارش ما را مطالعه کنید. «به تازگی از بانک دسته چک گرفتم اما برای صدور حتی یک برگ چک هم ترس دارم می‌خواهم درباره صدور چک و قوانین چک بیشتر بدانم.» این پرسش‌هایی است که بیشتر دارندگان دسته چک با آن دست و پنجه نرم می‌کنند، چک قوانین مهمی دارد که بی‌توجهی به آن می‌تواند ما را به دردسرهای بزرگی بیندازد.
انواع چک
چک انواع مختلفی دارد. در سال ۱۳۷۲ تنها ۴ مورد چک در قانون تجارت معرفی شد، چک عادی، چک تایید شده، چک تضمین شده و چک مسافرتی. در قانون چک امروز اما ۸ مورد دیگر به انواع چک اضافه شده است، در ادامه به تعدادی از پرکاربردترین انواع چک اشاره می‌کنیم.
اولین نوع چک که قرار است به آن اشاره کنیم چک عادی است. فرآیند صدور چک عادی به این صورت است که فرد دارنده حساب جاری چک را بر عهده حساب خود صادر می‌کند. گیرنده وجه چک ممکن است خود صادرکننده یا حامل چک باشد یا حتی ممکن است چک در وجه شخص معین یا به حواله آن شخص صادر شده باشد. دارنده این نوع چک تضمین و پشتوانه‌ای جز اعتبار شخص صادرکننده ندارد.
از انواع دیگر چک می‌توانیم به چک ضمانت اشاره کنیم. چک ضمانت چکی است که صادرکننده در متن آن قید کند بابت تضمین معامله، پرداخت یا ضمانت شخص به‌خصوصی صادر شده‌است.
از مهم‌ترین انواع چک‌ها چک سفید امضا را نباید از قلم انداخت. چک سفید امضا چکی است که صادرکننده آن فقط امضاء مجاز خود را که نزد بانک شناخته شده است، در زیر چک ثبت کند. دارنده چک سفید امضا اختیار دارد هر مبلغ یا تاریخی را و هر نوع دریافت‌کننده‌ای (به نام حامل) را در آن بنویسد. پیشتر صدور چک سفید امضا در بعضی از تجارت‌ها ممنوع اعلام شده بود اما اکنون این نوع چک صادر می‌شود.
شاید اصطلاح چک وعده دار را شنیده باشید. چک وعده دار به چکی می‌گویند که مهلت وصول آن چند ماه بعد از تاریخ وصول است. به طور مثال چک اکنون صادر می‌شود اما تاریخ پرداخت برای ۳ ماه دیگر نوشته شده است. طبیعی است فردی که قرار است چک شما را دریافت کند می‌تواند بدلیل همین تعویق از قبول آن خودداری کند.
قوانین چک برگشتی
در چه صورتی می‌توان چک را برگشت زد؟ اگر با یکی از این موارد مانند نبودن وجه نقد یا کافی نبودن آن، صدور دستور عدم پرداخت وجه چک به بانک از طرف صاحب حساب یا تنظیم چک به صورت نادرست از قبیل: عدم مطابقت امضا، اختلاف در مندرجات چک و قلم‌خوردگی و نیز صدور چک از حساب مسدود مواجه شدند، می‌توانند چک را برگشت بزنید.اما نکته مهم آن است که وصف کیفری و حقوقی زمانی مطرح می‌شود که دارنده چک برگشتی، نسبت به مدت زمان قابل قبول برای طرح شکایت آگاهی ندارد. به موجب ماده ۱۱ قانون صدور چک، مهلت شکایت کیفری علیه صادرکننده چک ۲ دوره ۶ ماهه است.
فرآیندهای قانونی و کیفری
اگر دارنده چک یا کسی که چک به نام او پشت‌نویسی شده است، متوجه شود که در حساب صاحب چک، پولی وجود ندارد، باید ابتدا چک را در بانک برگشت بزند و پس از آن یک گواهی عدم پرداخت که شامل هویت چک و صادرکننده آن و علت عدم پرداخت چک است را به همراه مهر و امضا از بانک دریافت کند تا بتواند مراحل بعدی شکایت و پیگیری خود را آغاز کند.
این فرد باید از پشت و روی اصل چک ۲ نسخه کپی تهیه کند. همچنین از گواهی عدم پرداخت بانک مبنی بر علت عدم پرداخت چک ۲ نسخه کپی تهیه کند. کپی‌های تهیه‌شده را در مراجع قضایی محل برابر با اصل کند. شکایت را در فرم‌های چاپی مخصوص تکمیل و امضا کند، متن شکایت را به اتاق تمبر برده و برابر مبلغ هزینه شکایت چک بلامحل، آن را تمبر کند و در نهایت اینکه اصل چک برگشتی و شناسنامه یا کارت شناسایی را همراه با مدارک بالا به مرجع قضایی تحویل دهد.
اکنون دارنده چک باید در زمان مناسب یعنی همان ۶ ماه از تاریخ گواهی عدم پرداخت با در دست داشتن مدارکی که قبلا گفته شد، به دادسرای محل مراجعه و با طرح شکایت کیفری خواستار مجازات صادرکننده چک بلامحل شود.
در خصوص مجازات چک‌های برگشتی که مشمول تعقیب کیفری هستند، ماده ۷ قانون صدور چک به این نکته اشاره می‌کند: «چنانچه مبلغ مندرج در متن چک کمتر از ۱۰ میلیون ریال باشد، به حبس تا حداکثر ۶ ماه محکوم می‌شود. چنانچه مبلغ مندرج در متن چک از ۱۰ میلیون ریال تا ۵۰ میلیون ریال باشد، از ۶ ماه تا یک سال حبس محکوم می‌شود. چنانچه مبلغ مندرج در متن چک از ۵۰ میلیون ریال بیشتر باشد، به حبس از یک سال تا ۲ سال و ممنوعیت از داشتن دسته چک به مدت ۲ سال محکوم می‌شود.»
بد نیست بدانید ماده ۱۰ قانون چک می‌گوید: هر کسی با علم به بسته بودن حساب بانکی خود چک صادر کند، به حداکثر مجازات مندرج در ماده ۷ محکوم می‌شود.
همانگونه که مطالعه کردید قوانین چک متعدد هستند. که بی‌توجهی به آن شما را به دردسر می‌اندازد. بنابراین پیش از صدور آن بهتر است که با یک مشاور حقوقی مشورت لازم را انجام دهید. اگر فردی هستید که چک بلامحل در وجه شما کشیده شده است و اکنون درحال طی کردن مراحل قانونی وصول چک خود هستید بهتر است برای تسریع وصول طلب خود از یک وکیل مشورت بگیرید.
در بحث پیرامون این مقاله شرکت کنید!