علامت تجاری یا همان برند در قوانین ایران چیست؟

1397/08/14
تیم تحریریه عرفان

در گذشته بسیاری از محصولات تولیدی انحصاری داشتند یا شاید اصلا تولیدکننده‌ی آن چندان اهمیتی نداشت اما در بازار رقابتی امروز تولیدکننده‌های مختلف برای محصولاتی مشابه وجود دارند و تلاش می‌کنند برای مشخص‌کردن هویت خود، از برند خود نهایت محافظت و مراقبت را بکنند. اما علامت تجاری یا همان چیزی که معمولا از آن به «برند» تعریف می‌شود چه تعریف حقوقی دارد و جایگاه برند در قانون چیست؟
قانون این گونه تعریف می‌کند که علامت تجاری (Trade Mark) نشانی است که قادر است کالاهای تولیدی در یک بنگاه یا توسط یک شخص را از دیگر کالاها تمایز دهد. این تعریف در ماده‌ی ۳۰ قانون علامت تصریح شده است و تاکید بر آن است که این علامت قابل رویت باشد.
به موجب تبصره ۱ قانون ثبت علایم تجاری و اختراعات ، مصوب اول تیر ماه ۱۳۱۰ ثبت علامت در ایران اختیاری است ، مگر در مواردی که دولت آن را الزامی قرار دهد . با این وجود، به دلیل مزایا و فوایدی که ثبت برند دارد، تجار و موسسات تجاری ، علائم خود را به ثبت می رسانند.
شاید در نگاه اول این اختیاری بودن ثبت علامت بسیاری را از فکر آن بیرون آورد اما ثبت نبودن نشان شما همانند آن است که فرزندی را بزرگ کنید اما بگویید مادر یا پدرش نیستید. خیلی ساده وقتی علامت تجاری و برند شما معروف شد دیگران می‌توانند از آن سوء استفاده کنند و قانون هم نمی‌تواند حمایتی از شما بکند.
نمونه‌ی معروف این سوء استفاده را می‌توانید در نام برخی از رستوران‌های مشهور ایران ببینید. گاهی نامی مانند «اکبر جوجه» بسیار معروف می‌شود اما با پارادوکسی روبرو می‌شویم که می‌بینیم این نام در سراسر کشور شعبات متعدد دارد اما همگی می‌گویند تنها شعبه‌ی معتبر این نام هستند! این دقیقا نمونه‌ی ثبت نشدن علامت تجاری یا ثبت شدن دیرهنگام آن توسط دیگرانی‌ست که مالک آن نیستند.

قانون حمایت قوی و خوبی از علائم ثبت شده دارد. حق استفاده‌ی انحصاری از یک علامت تجاری ثبت شده متعلق به کسی است که آن را ثبت کرده. این فرد می‌تواند یک شخص حقیقی، چند شخص حقیقی یا شخص حقوقی باشد. همچنین قانون به صراحت روش‌های تقلب در این زمینه را مسدود می‌کند. طبق ماده ۳۲ قانون ثبت علامت، نمی‌توان نشانی را که عینا یا به طرز گمراه‌کننده‌ای مشابه علامت دیگری باشد را به ثبت رساند. حتی در ماده ۳۸ گفته می‌شود که اگر در هنام ثبت برند هم این تقلب رخ دهد و بعدا شکایتی ثبت شود، ثبت‌کننده و شاکی به محکمه فراخوانده می‌شوند و در صورت اثبات ثبت تغییر می‌کند.
ثبت علامت تجاری علاوه بر حق انحصاری استفاده از آن می‌تواند مزایای دیگری هم داشته باشد. ثبت شدن علامت شرکت‌ها را تشویق می‌کند بیش از پیش در محصولات نوآوری و تمایز به وجود آورند. در آینده ممکن است جزو دارایی‌های ارزشمند کسب و کار شود و با سپردن اجازه استفاده به اشخاص ثالث منبع درآمد هم بشود. همچنین در قراردادهای اعطای نمایندگی بخشی ضروری و مهم است.