علامت کپی‌رایت (©) چیست و چه معنایی دارد؟

1397/10/13
تیم تحریریه عرفان

یکی از علائم حقوقی که در طول روز بارها دیده می‌شود نشان کپی‌رایت است که یک حرف C در یک دایره است. این نشان در قانون کپی‌رایت ایالات متحده آمریکا و کنوانسیون بین‌المللی کپی‌رایت تعریف شده است. این علامت از چه زمانی شکل گرفت و بودن و نبودن آن چه مفهومی دارد؟ در ادامه بخوانید.

پیدایش علامت کپی‌رایت

نیاز به نشان دادن اصالت و نیز حفاظت شده بودن حقوق مالکیت معنوی و فکری مولف همیشه مدنظر تولید کنندگان آثار ادبی و هنری و ناران بوده است. روش‌های مختلفی برای تمایز کتاب‌های اصل از کپی و … در جهان مورد استفاده قرار گرفته است اما نشان معروف کپی‌رایت که امروزه می‌شناسیم نخستین بار در اقنون اقدام کپی‌رایت ایالات متحده در سال ۱۹۰۹ معرفی شده شد. این نشان در ابتدا برای آثار تصویری، گرافیکی و مجسمه‌سازی مورد استفاده قرار گرفت اما با اصلاحیه این قانون در سال ۱۹۵۴ موارد استفاده‌ی این نشان به همه‌ی آثار منتشر شده گسترش پیدا کرد.

مفهوم علامت کپی‌رایت

حضور علامت کپی‌رایت نشانگر آن است که خالق اثر صاحب حقوق آن است مگر آن که کتباً حق استفاده یا انتشار اثر را به فردی دیگر واگذار نماید. هر نوع بازتولید، بازنشر اجرا یا نمایش عمومی آن اثر نقض قانون کپی‌رایت خواهد بود. در قوانین ایران نیز قانون حمایت از حقوق مؤلفان، مصنفان و هنرمندان وجود دارد که مصوب سال ۱۳۴۸ بوده و طبق ماده‌ی ۲۳ آن «هرکس که قسمتی یا تمام اثر متعلق به دیگری را که مورد حمایت قانون است به نام خود یا به نام خود پدیدآورنده بدون اجازه او و یا عالماً عامداً به نام شخص دیگری غیر از پدیدآورنده‌ نشر، پخش و یا عرضه نماید به حبس تأدیبی از ۶ ماه تا ۳ سال محکوم خواهد شد.».

در قانون و قاعده‌ی استفاده از نشان کپی‌رایت در جهان آمده است که باید در کنار علامت کپی‌رایت، سال انتشار و نام خالق آن نیز آمده باشد. به طور مثال «© ۲۰۱۱ John Smith» بیان می‌کند که اولا اثر مشمول کپی‌رایت است، ثانیا سال ۲۰۱۱ منتشر شده است و در نهایت مولف یا خالق آن جان اسمیث است.

دیگری نیازی به نشان نیست!

البته مطابق با کنوانسیون برن دیگر نیازی نیست که در هر کشور یک بار اثر را برای حمایت قانون کپی‌رایت ثبت کرد. به همین خاطر دیگر نیازی به حضور علامت © در همه‌ی آثار نیست زیرا اصل این نشان به قانون آمریکا برمی‌گردد. همچنین از سال ۱۹۸۹ در آمریکا نیز استفاده از علامت © کنار گذاشته شد اما اگر به آثار پیش از این تاریخ نگاه کنید می‌بینید که چه قدر مورد استفاده‌ی عمومی بوده است.