همان طور که در مطالب قبل گفتیم سرقت ادبی و هنری از جمله جرایمی هستند که در کشور ما به سادگی رخ می‌دهد و با توجه به قوانینی که در کشور داریم کاملا قابل پیگرد قانونی و دادگاهی هستند. در این مقاله به مصادیق سرقت‌های ادبی و هنری، نوع پیگرد و مجازات قانونی آن می‌پردازیم.
مصادیق سرقت ادبی
نقل قول مستقیم می‌تواند مصداق سرقت ادبی باشد. توجه داشته باشید که جمله‌ی نقل شده حتما باید در گیومه بوده و سریعا ذکر منبع گردد. همچنین باید دید که آیا منبع اجازه‌ی نقل قول داده، یا شرط گذاشته یا به کل منع کرده است.
استفاده از نتایج دیگران هم نمونه‌ای بارز از سرقت ادبیست. یک محقق ممکن است روزها، ماه‌ها یا سال‌ها برای به دست آوردن یک نمودار یا شکل وقت صرف کرده باشد. طبیعیست استفاده از ماحصل این زحمت بدون اجازه و ارجاع ممکن نیست.
استفاده از جمله‌های دیگران حتی با تغییر ساختار بدون رعایت اصول صحیح استنادی جرم بوده و قابل قبول نیست. تغییر زمان فعل، جابجا کردن کلمات و … همه تلاش بیهوده‌ای برای فرار از این جرم است.
برای مثال متن زیر بخشی از مقاله‌ایست که نخستین بار در شماره‌ی سوم کیهان فرهنگی به چاپ رسیده است:
«شعر «دنگ . . .» متشکل از چهار بند است، که هر کدام مرحله‌ای از فرایند طرح‌شدن یک اندیشه‌ی محوری است. این اندیشه‌ی محوری، ایده‌ی گذشت زمان می‌باشد و به همین دلیل واژه‌هایی از قبیل زمان، دم، لحظه، حال، عمر، گذرا، فرصت و ساعت مجموعاً هفده بار در طول شعر تکرار شده‌اند. از میان تمام این واژه‌ها، کلمه‌ی «لحظه» با شش مرتبه تکرار، بیش از واژه‌های دیگری که فکر گذشت زمان را القا می‌کنند، در متن به چشم می‌خورد. بدین ترتیب می‌توان گفت ایده‌ی مستتر در تمام شعر، کوتاه بودن واحد زمان (لحظه) در مقیاس بشری است. اما همان‌گونه که خواهیم دید، شاعر متعاقباً نتیجه می‌گیرد که «دوام» از توالی «لحظه» حاصل می‌آید و لذا کل این تصور که زمان گذراست، صرفاً یک تناقض‌نما (paradox) بیش نیست.»
حال فردی که خود را نویسنده‌ی کتاب نظریه‌های نقد ادبی معاصر می‌نامد به سادگی دست به سرقت ادبی زده و متن زیر را که به ظاهر دست‌کاری شده به نام خود در کتابش می‌آورد:
«شعر «دنگ . . .» متشکل از چهار بند است. . . . هر یک از این چهار بند نشان‌دهندة مرحله‌ای از فرایند یک اندیشه است ــ اندیشة گذشت زمان. . . . شاعر برای نشان دادن اندیشة گذشت زمان، واژه‌هایی مانند زمان، دم، لحظه، حال، عمر، گذرا، فرصت و ساعت را هجده بار در تمام طول شعر خود گنجانده است. از میان این واژه‌ها، واژة «لحظه» با شش بار تکرار، بسامد بالایی دارد و بیش از واژه‌های دیگر، اندیشة گذشت زمان را القا می‌کند. . . . به این ترتیب، اندیشة پنهان در تمام طول شعر، کوتاه بودن واحد زمان (لحظه) در مقیاس جهانی است. اما شاعر در سطرهای بعدی، نتیجه می‌گیرد که «دوام» از توالی «لحظه» حاصل می‌شود و در نتیجه کل این تصور که زمان گذراست، پارادوکس است.»
ارائه مقالات در کنفرانس‌ها و سمینارها یکی دیگر از مواردیست که سرقت ادبی در آن ممکن است. هر تصویر، نمودار یا نقل قولی که در ارائه می‌آید باید با ارجاع و اجازه باشد. همچنین افراد سودجو گاهی اوقات مقاله‌ی ترجمه را به عنوان تالیف ارائه می‌دهند که پیگرد شدید قانونی را به همراه دارد، به خصوص اگر منجر به دریافت مدرک تحصیلی شود. نمونه‌ی این اتفاق رسوایی سرقت علمی باسط درازهی (نماینده سراوان در مجلس) بود که مقاله‌اش سرقت کامل علمی بود.
پیگرد قانونی و مجازات سرقت ادبی
کلمه‌ی سرقت ادبی تنها در قانون مطبوعات ایران تعریف و استفاده شده است. طبق تبصره یک ماده ۶ قانون مزبور، سرقت ادبی عبارتست از نسبت دادن عمدی تمام یا بخش قابل توجهی از آثار و نوشته‌های دیگران به خود یا غیر ولو بصورت ترجمه. تبصره ۲ همان ماده نیز مجازات سرقت ادبی را مطابق با ماده ۶۹۸ قانون مجازات اسلامی (دو ماه تا دو سال حبس و یا تا ۷۴ ضربه شلاق) تعیین نموده است.
همچنین ماده‌ی ۲۳ و ۲۴ قانون حمایت از مؤلفان، مصنّفان و هنرمندان مصوب سال ۱۳۴۸ چنین بیان می‌دارد:
ماده‌ی ۲۳. هر کس تمام یا قسمتی از اثر دیگری را که مورد حمایت این قانون است به نام خود یا به نام پدیدآورنده، بدون اجازه‌ی او و یا عالماً عامداً به نام شخص دیگری غیر از پدیدآورنده نشر یا پخش یا عرضه کند، به حبس تأدیبی از شش ماه تا سه سال محکوم خواهد شد.
ماده‌ی ۲۴. هر کس بدون اجازه ترجمه‌ی دیگری را به نام خود یا دیگری چاپ و پخش و نشر کند، به حبس تأدیبی از سه ماه تا یک سال محکوم خواهد شد.
شکایت از سرقت علمی و ادبی
برای ارایه‌ی شکواییه و دادخواست در خصوص سرقت‌های ادبی، علمی و هنری می‌بایست به دادسرای فرهنگ و رسانه مراجعه کرد. توصیه ما برای پیگیری بهتر و ثمربخش چنین مواردی کمک گرفتن از وکلای تخصصی این زمینه است. کارشناسان و وکلای موسسه حقوقی تدبیر توسعه عرفان آماده‌اند با تخصص و تمرکز روی موارد مالکیت فکری به شما در پیگیری این موارد، ارائه مشاوره حقوقی یا قبول پرونده وکالت کمک کنند.
در بحث پیرامون این مقاله شرکت کنید!