در پرونده های جنایی، مبحث مهدور الدم و کشته شدن فردی که در قانون، منجر به قصاص قاتل نمی شود، گاها مورد توجه قرار می گیرد. شاید برای شما جالب باشد اما در مباحث فقهی و قانونی، اگر فردی اقدام به کشتن فرد دیگری نماید که او در اصطلاح، مهدور الدم باشد، اجرای مجازات قصاص نفس برای او منتفی است.
حال این که مهدور الدم به چه کسانی تلقی می شود و چه شرایطی دارد و در مقابل نیز محقون الدم کیست و چه تفاوتی با مهدور الدم داشته، به همه این موضوعات در این مقاله می پردازیم و تا انتها با ما همراه باشید.
منظور از مهدور الدم کیست؟ چه تفاوتی با محقون الدم دارد؟
مهدور الدم، یک اصطلاحات فقه اسلامی است و به فردی اطلاق می‌شود که خونش باطل بوده و قانون از آن حمایت نمی‌کند. به این ترتیب قتل چنین فردی مستوجب دیه یا قصاص نمی‌شود. واژه‌ی عربی مهدور از ریشه‌ی هدر به معنای باطل است و به فردی اطلاق می‌شود که خونش هدر است. مهدور الدم در برابر محقون‌الدم قرار می‌گیرد که اشاره به فردی دارد که کشتن وی موجب قصاص است.
در مقابل مهدور الدم، محقون الدم وجود دارد که در واقع به معنای حق بودن خون فرد است. در واقع برخلاف مهدور الدم، در محقون الدم، فرد قاتل می تواند قصاص شود. به بیان دیگر، یکی از شرایط اثبات قصاص این است که فرد مقتول، محقون الدم باشد.
در پرونده های قتل، اصل بر این است که فرد به قتل رسیده، محقون الدم است و در صورت عمدی بودن جنایت، مجازات قاتل، قصاص است. اما در قانون مجازات اسلامی، مصادیق مهدور الدم بودن اشاره شده است که در نهایت اگر جنایتی نظیر قتل بر این دسته از افراد، وارد شود، موجب قصاص جانی نخواهد بود.
مصادیق جرایم مهدور الدم بودن
در خصوص این که چه جرائمی باعث مهدور الدم بودن مجنی علیه می شود و به طور کلی در چه شرایطی، قاتل به جهت کشتن مقتول با فرض مهدور الدم بودن، قصاص نمی شود، ماده 302 قانون مجازات اسلامی به این موضوع پرداخته است.
این ماده از قانون مجازات، پنج دسته از افراد را مهدور الدم معرفی می‌کند که بر مبنای آن، قتل این افراد موجب قصاص و دیه نمی‌گردد.
الف) مرتکب جرم حدی که مستوجب سلب حیات است.
ب) مرتکب جرم حدی که مستوجب قطع عضو است مشروط براین که جنایات وارد شده بیش از مجازات حدی او نباشد، در غیر اینصورت مقدار اضافه بر حد،حسب مورد قصاص، دیه و تعزیر می شود.
پ) مستحق قصاص نفس یا عضو فقط نسبت به صاحب حق قصاص و به مقدار آن قصاص نمی شود.
ت) متجاوز و کسی که تجاوز او قریب الوقوع است و در دفاع مشروع با توجه به شرایط ماده 156 قانون مجازات، جنایتی بر او وارد گردد.
ث) زانی و زانیه در حال زنا نسبت به شوهر زانیه
فردی که مرتکب جرم حدی مستوجب سلب حیات شود، مرتکب جرم حدی مستوجب قطع عضو شود (مشروط بر این که جنایت وارد شده بیش از مجازات حدی وی نباشد) و شخص متجاوز یا کسی که تجاوز او قریب الوقوع است مهدور الدم مطلق شناخته شده اند.
در حالت نسبی، نخستین مورد آن است فرد مجرم مستحق قصاص نفس یا عضو فقط نسبت به صاحب حق قصاص شود. مثال آن همان قتل عمد است که فرد قاتل باید به قصاص برسد یا دیه پرداخت کند اما حق قصاص فقط متعلق به اولیای دم است و نه سایر افراد.
نسبی و مطلق بودن مهدور الدم
مهدور الدم بودن ممکن است مطلق یا نسبی باشد. از مصادیق عنوان شده در مورد مهدور الدم بودن، موارد الف، ب و ت ماده 302 قانون مجازات اسلامی مهدور الدم مطلق بوده و سایر موارد، مهدور الدم نسبی هستند.
در حالت مطلق، هر کسی که فرد مهدور الدم را بکشد، قصاص و دیه‌ای نخواهد داست. نمونه‌ی این حالت، کافر حربی و ساب‌النبی است که مهدور الدم بوده و مقابله با وی وظیفه‌ی شرعی مسلمان است.
اما ممکن است فردی به طور نسبی مهدورالدم باشد، یعنی نسبت به افراد خاصی، مهدور الدم هستند. مثلا قاتلی که دست به قتل عمد زده باشد نسبت به اولیای دم مقتول مهدور الدم است و آنها مجاز به قصاص وی هستند اما این قاتل نسبت به سایر افراد مهدور الدم نبوده و محقون الدم شمرده می‌شود.
آیا قتل فرد مهدورالدم مجاز است؟
اگر چه مهدور الدم در قانون آمده است و شرع اسلام هم در مواردی که ذکر شد؛ اجازه‌ی قصاص و مقابله داده است اما نظر برخی از فقها بر آن است که همه‌ی افراد نمی‌توانند خودشان تصمیم بر قتل و قصاص بگیرند.
البته ماده‌ی ۳۰۳ قانون مجازات اسلامی در خصوص وضعیتی که فردی به قتل برسد اما مستحق قصاص نبوده و مهدور الدم هم نباشد اظهار نظر کرده است. در این وضع فردی که مرتکب قتل شده و این قتل به خاطر تصور اشتباهش بوده به قصاص محکوم نشده و تنها باید دیه پرداخت کند.
قتل در فراش
ماده‌ی ۶۳۰ قانون مجازات اسلامی که قتل در حالت فراش نیز شناخته می شود، قانونگذار به شوهر اجازه داده است که اگر همسر خود را در حال زنا مشاهده کند و علم به آن داشته باشد که وی فرمان‌برداری نمی‌کند، زوجه و اجنبی را به قتل برساند. البته این قانون شرایطی دارد که این حالت را محدود می‌کند و یکسری نکاتی دارد که در این بخش به آن می پردازیم.
در ابتدا باید گفت که قتل در این شرایط، تنها قانونگذار این حق را به شوهر داده است و فردی غیر از شوهر حق کشتن همسر وی و زانی را ندارد. علاوه بر این که برعکس شرایط عنوان شده یعنی حالتی که زنی، همسر خود را در حال زنا با فرد دیگر ببیند، وجود ندارد و زن حق به قتل رساندن شوهر اش را ندارد.
نکته مهم دیگر این است که فقط در صورت وجود عمل زنا، چنین حقی برای شوهر وجود دارد و اگر زن و مرد در حال عملی غیر از زنا مانند تقبیل باشند، مرد حق کشتن همسر را نداشته و اگر به قتل برساند، مجازات قصاص پا برجا است.
همچنین اگر زن در حالت اجبار با مرد، وارد رابطه زنا شده باشد، همسر وی تنها حق کشتن مرد زنا کار را دارد و در صورت کشتن همسر خود محکوم به قصاص می گردد. علاوه بر این که چنین حقی برای شوهر تنها در همان زمان زنا است و بعد از رابطه و مثلا چند روز بعد، چنین حقی برای همسر وجود ندارد.
چند نکته حقوقی پیرامون وقوع جنایت در حالت مهدور الدم
در خصوص حالتی که جنایت نسبت به فرد مهدور الدم، واقع می شود، ذکر چند نکته ضروری است:
بهره مندی از خدمات تخصصی موسسه حقوقی عرفان
موسسه حقوقی عرفان، راهنما و همراه شما در دعاوی حقوقی و کیفری است و می توانید به صورت تخصصی در جلسات مشاوره حضوری حقوقی یا مشاوره آنلاین حقوقی، سوالات خود را با ما در میان بگذارید تا وکلا مجموعه با بهترین شرایط ممکن به شما مشاوره حقوقی بدهند.
این موسسه با مدیریت دکتر عرفان اسماعیلی، وکیل پایه یک دادگستری، در کنار وکالت در دعاوی حقوقی به صورت تخصصی در امور مربوط به شرکت ها و فرآیند ثبت آنها بیش از دو دهه فعالیت مستمر دارد.
سوالات متداول
در چه شرایطی قاتل به دلیل قتل در حالت مهدور الدم بودن قصاص نمی شود؟
طبق ماده 302 قانون مجازات اسلامی، موارد مهدور الدم بودن عنوان شده است که می توانید در متن مقاله به آنها اشاره کنید.
در صورتی که مجنی علیه مرتکب جرم حدی با مجازات سلب حیات شده باشد آیا جنایت وارد کردن بر او موجب قصاص مرتکب است؟
خیر در چنین حالتی مرتکب جنایت، قصاص نمی شود.
اگر شوهر همسر خود را در حالت بوسیدن با مرد غریبه ببیند آیا می تواند مرد و یا همسر خود را به قتل برساند؟
در صورت به قتل رساندن شوهر قصاص می شود زیرا قتل در حالت فراش تنها در مورد زنا صدق می کند.
ثبت شرکت رایگان به این معناست که متقاضی صرفاً قصد بهره گیری از خدمات موسسات حقوقی یا ثبتی را نداشته باشد چراکه ثبت شرکت در سامانه هزینه های اداری، روز
ادامه خواندن
سهام قسمتی از اموال و سرمایه به جا مانده اشخاص است. اوراق بهادار و سهام متوفی بعد از مرگ او مانند دیگر اموال و سرمایه او بین وارث
ادامه خواندن
پلمپ واحد های صنفی به معنی عدم اجازه فعالیت واحد مربوطه می باشد که به دلایل متعددی این امر توسط مراجع مربوطه صورت می گیرد. در صورت انجام برخی اقدام
ادامه خواندن
