قتل غیر عمد چه شرایطی دارد و مجازات آن چیست؟

قتل غیر عمد چه شرایطی دارد و مجازات آن چیست؟

• 1398/03/15
• تیم تحریریه عرفان

از جنایاتی که در جامعه رخ می‌دهد و معمولا هم بازتاب وسیعی از احساسات، اخبار و نیز تعقیب قضایی را به همراه خود دارد قتل است. قتل ممکن است عمد یا غیر عمد رخ دهد. فردی که دست به قتل عمد بزند به قصاص نفس یا دیه محکوم می‌شود و ممکن از ۳ تا ۱۰ سال حبس هم به وی تعلق گیرد.

اما چه نوع قتلی غیر عمد محسوب شده و مجازات آن چیست؟

انواع قتل غیر عمد

در فقه اسلامی جنایات در سه طبقه‌ی عمدی، شبه عمدی و خطای محض قرار می‌گیرند. نوع اول همان قتل عمد است و دو نوع بعدی قتلی محسوب می‌شود که به قتل غیر عمد شهرت دارد. قانون مجازات اسلامی که پس از انقلاب اسلامی تصویب و مبنای انواع مجازات‌هاست نیز از همین دسته‌بندی تبعیت کرده و جرایم را تعیین تکلیف کرده است. در این مطلب به قتل غیر عمد، شرایط ارتکاب و مجازات آن خواهیم پرداخت.

قتل شبه عمد و شرایط آن

نخستین حالتی که یک قتل غیر عمد محسوب شود، حالت شبه عمد است که سه حالت زیر برای آن متصور است.

1. حالت اول آن است که فرد قصد کشتن کسی را ندارد و کاری را انجام می‌دهد که عرفا کشنده حساب نمی‌شود اما منجر به مرگ می‌شود. مانند وقتی که پدر یا مادر فرزندشان را برای تنبیه می‌خواهند کتک بزنند. کتک زدن عموما باعث مرگ نیست اما ممکن است در یک کودک باعث گرفت جان وی شود.
2. حالتی که شخص نسبت به موضوع جهل داشته باشد. مثلا می‌خواسته رفتاری را نسبت به یک شیء یا حیوان انجام دهد اما بعدا متوجه شده که در اشتباه بوده آن عمل را روی یک انسان انجام داده است.
3. حالت سوم زمانیست که قتل به سبب تقصیر مرتکب (مشروط بر آن که از روی قصد و از نوع کشنده نباشد) واقع شده باشد. اگر به زبان ساده بخواهیم بگوییم، همان عدم مهارت، غفلت و مسامحه منطور است. مثلا تصادفات رانندگی که به جان باختن افراد منجر شود در این دسته‌اند چون عمل رانندگی کشنده نیست و این اتفاق هم از روی عدم مهارت یا غفلت رخ داده است. خطای پزشکی منجر به مرگ هم می‌تواند در این دسته باشد.

مجازات قتل عمد شبه عمدی

همان‌طور که در هر سه حالت دیدید، فرد قاتل نیت کشتن کسی را نداشته و با یک سری اشتباه باعث مرگ شده است. در این حالت قتل غیر عمدی بوده و مجازات قصاص لحاظ نمی‌شود. در عوض فرد قاتل به پرداخت دیه و نیز تحمل حبس از ۱ تا ۳ سال محکوم می‌شود.

قتل خطای محض و شرایط آن

نوع دیگر قتل‌های غیر عمد، قتل خطای محض است که در سه حالت زیر ممکن است رخ دهد:

1. وقتی که عمل قتل در حالت خواب یا بیهوشی رخ دهد. مثلا شخصی بر اثر غلتیدن در خواب باعث مرگ فرد دیگر شود.
2. قتلی که توسط فرد صغیر یا مجنون رخ دهد نیز خطای محض است چون از روی عقل و تصمیم و شعور نبوده است.
3. حالتی که شخص قصد کشتن کسی را ندارد و قصد انجام عمل منجر به قتل هم ندارد و کسی را برای انجام عمل روی او در نظر ندارد اما منجر به مرگ شود. مثلا شکارچی برای شکار خود تیر می‌زند اما بر حسب خطا به یک انسان برخورد کرده و باعث مرگ می‌شود. دقت کنید که آن فرد مقتول اصلا هدف فرد نبوده است

مجازات قتل خطای محض

قتل خطای محض فقط مستوجب پرداخت دیه است و قصاص ندارد. اما در این وضعیت بر مبنای فقه اسلامی پرداخت دیه بر عهده‌ی عاقله‌ی مرتکب قتل است که شامل بستگان مرد قاتل به ترتیب ارث مثل پدر، پدر بزرگ، فرزند پسر، برادر، عمو، دایی و … است.

قتل‌های غیر عمد در دادگاه کیفری ۲ بررسی و تعقیب می‌شود که با حضور یک قاضی در هر شهرستان تشکیل می‌شود و هر یک از طرفین می‌توانند حداکثر دو وکیل به دادگاه معرفی کنند.